Het was Hendrik van Veen (1868-1956) die in 1905 samen met zijn compagnon G. van der Maat in de Voorstraat te Kampen een pakhuis huurde en daar begon met de fabricage van houten kisten. In die tijd, toen plastic en karton nog onbekend waren, was hout het materiaal bij uitstek om kwetsbare voorwerpen en goederen in op te slaan en te vervoeren. In de werkplaats aan de Voorstraat gebeurde alles nog met de hand. Met handkarren werd het hout aangevoerd. De zaken gingen voorspoedig en al snel moest worden omgezien naar een ruimere omgeving. Die werd gevonden aan de Trekvaart in IJsselmuiden. Al snel besloeg de fabriek drie grote houtloodsen, een schaverij, een zagerij, een spijkerafdeling en een krullen- en zaagselopslag. De houtloodsen lagen deels achter de woningen en op het terrein van de Spoorwegen en omvatten ook het pand van het huidige Tuinman meubelen. Het pleintje dat nu voor de Kringloopwinkel ligt bestond nog niet.
Op de fiets
Hendrik van Veen stapte voor dag en dauw op zijn fiets en ging de hele regio en daarbuiten af op zoek naar afnemers. Kennelijk ging hem dat goed af. In het begin werden vooral eierkisten gemaakt. Vooral zijn contacten met de grote eier-exporteurs uit de Achterhoek en de Veluwe, die veelal op Duitsland handelden, waren lucratief. Opdrachten voor soms wel 100.000 of meer kisten waren geen uitzondering. Het ging daarbij om speciale kistjes voor eenmalig gebruik. Dit betekende dat ze van dun hout werden vervaardigd en ongemonteerd geleverd. Het spreekt voor zich dat degelijke grote partijen niet meer met de hand gemaakt konden worden. In de loop van de jaren twintig mechaniseerde het bedrijf zich grondig. De grote spijkermachines speelden daarbij een centrale rol.De periode van de Eerste Wereldoorlog (1914-1918) was een moeilijke tijd waarin Van Veen zich gedwongen zag tijdelijk over te schakelen op het zagen en de verkoop van brandhout, iets waar in die jaren groot gebrek aan was.
Alleen verder
In 1923 besloten Hendrik van Veen en zijn compagnon G. van der Maat hun partnerschap op te zeggen en ieder hun eigen weg te gaan. Van Veen hield de beschikking over de panden aan de Trekvaart. De kistenfabriek floreerde. Peter, de zoon van Hendrik kwam in de zaak. Het tijdvak van de Duitse bezetting (1940-1945) vormde een uitzondering op de voorspoed. Tegen het einde van de oorlog kwam de productie helemaal stil te liggen. De zware ijzeren machines werden door de Duitsers gevorderd. Om dit verlies te voorkomen werden in allerijl achter de loodsen aan de Trekvaart op het gehuurde opslagterrein van de spoorwegen diepe gaten in de grond gegraven. De machines werden daarin neergelaten, met zeilen afgedekt en vervolgens met houtstapels gecamoufleerd. Ook op een andere manier was het laatste oorlogsjaar penibel. Tijdens de bevrijding van Kampen en IJsselmuiden door Canadese troepen kwam de Trekvaart onder vuur te liggen van Duits geschut dat opgesteld stond in het Zalker bos. Een granaat sloeg in in het dak van de kistenfabriek. Vanwege de gevaarlijke situatie werden alle bewoners van de Trekvaart geëvacueerd. De familie Van Veen vond tijdelijk onderdak aan de Dorpsweg.
De draad weer oppakken
Nadat de Canadezen waren vertrokken werd de draad weer opgepakt. De spijker- en schaafmachines werden uit hun ondergrondse schuilplaats gehaald en weer bedrijfsklaar gemaakt. De export van eieren naar Duitsland was helemaal stil komen te liggen, zodat gekeken moest worden naar andere afzet dan de tot dan toe zo succesvolle eierkist. Die werd gevonden in de fabricage van fruitkisten vooral voor de telers in de Betuwe. In de loop van de oorlog waren daar de meeste kisten als brandhout in rook opgegaan. Een grote behoefte aan nieuwe kisten was daarvan in de eerste naoorlogse jaren het gevolg. In de eerste jaren na de oorlog moest er in ploegendienst dag nacht worden gewerkt om aan de vraag te kunnen voldoen. Hendrik van Veen ontwierp voor de fruittelers een speciale kist, gebaseerd op de maten van het aangeleverde hout, toen altijd in Engelse duimen gemeten. De door Van Veen gemaakte fruitkist werd al snel de landelijke standaard.
Van jubileum en tegenslag
Het ging weer goed met het bedrijf aan de Trekvaart. In 1955 kon met een feestelijke bijeenkomst in de Kamper Stadsgehoorzaal het vijftigjarig jubileum worden gevierd. Even leek de viering niet door te zullen gaan vanwege gezondheidsklachten van de heer Van Veen die ondertussen al op hoge leeftijd was gekomen. Hoewel hij nog dagelijks in de fabriek aan de Trekvaart te vinden was, was het toch vooral zijn zoon Peter van Veen die de dagelijkse leiding in handen had. Ook diens zoon Hendrik junior (1932) was intussen in de zaak begonnen. Toch zou het bedrijf tien jaar later de deuren sluiten. In 1956 overleed Hendrik van Veen op 88-jarige leeftijd. Nog geen jaar later stierf ook zijn zoon Peter van Veen onverwacht.
De omslag van hout naar plastic
Hendrik van Veen junior stond er toen, met zijn 25 jaren, alleen voor. Hij had de tijd niet mee. Onvermijdelijk werd de houten kist vervangen door nieuwe verpakkingsmaterialen zoals karton en plastic. Die omslag ging snel. In 1965 besloot Hendrik jr. de boel te sluiten. De inboedel werd verkocht aan de firma Halbertsma uit Grouw.
Van kisten naar caravans
De panden aan de Trekvaart bleven in handen van de familie Van Veen. Hendrik jr. opende aan de Trekvaart een handel in caravans. In die tijd moesten de woningen op nummer 29 en 31, rechts naast de fabriek, wijken om plaats te maken voor het huidige pleintje. De ingrijpende koerswijziging van Van Veen jr. leek een handige zet in een tijd waarin dankzij de stijgende welvaart de vakantie werd ontdekt. Toch werd de caravanhandel geen succes. In 1970 stopte Hendrik jr. de handel.
Van keukenbladen via meubelen naar kringloopwinkel
Het complex aan de Trekvaart 33 werd verhuurd aan de firma Kampri die er zaken deed in roestvrijstalen keukenbladen. De loods op nummer 19 werd verhuurd aan Walinga meubelen, later aan Tuinman meubelen. Ongeveer vijf jaar later vestigde Seinen meubelen zich op de plaats van Kampri aan de Trekvaart 33. Seinen vertrok in 2002 naar het toen net opgeleverde industrieterrein aan de Zendijk te IJsselmuiden. Het pand werd overgenomen door Kringloop Kampen, die toen juist op zoek was naar vervanging van zijn locatie aan de Noordweg 7a te Kampen, waar de kringloopwinkel plaats moest maken voor de geplande nieuwbouw op het voormalige terrein van pannenfabriek BK (Berk).
Tot slot
En dat is in het kort het verhaal van de lotgevallen van kistenfabriek Van Veen. Om nu te zeggen dat het sindsdien stil is geworden aan de Trekvaart zou gelogen zijn. De Kringloopwinkel zorgt voor meer bezoekers dan dat dit stukje IJsselmuiden ooit eerder heeft gezien. Wat herinnert aan de voormalige kistenfabriek zijn granaatscherven in een zolderbalk en een door Van Veen gefabriceerde houten haringkist, ooit bij de Kringloop binnengebracht en nu weer thuis aan de Trekvaart. Op een zijmuur staan nog de stiekem ingekraste namen van de jongste maatjes uit de jaren vijftig. En natuurlijk de muurtekst aan de gevel met telefoonnummer 2246. Een muurreclame met een geschiedenis is in ere hersteld.
Kampen, juli 2006. |
